Sarf Nedir ? Tanımı
Sarf الصرف Kelime bilgisi : Kelime yapılarını ve istenilen manayı elde edebilmek çin aktarıldığı farklı vezinlerde , kelime üzerinde meydana gelen değişimleri inceleyen ilim dalıdır.
Tasrif: Bir ismin veya fiilin bir şekilden başka bir şekle dönüşmesidir. Fiillerin tasrifi maziden muzariye , muzariden emre vb yollarla olurken isimlerin tasrifi tesniye , cemi, ismi tasgir, ismi mansub vb şekilde yapmakla olur.
2. Tanım: Arapça dilbilgisi (gramer – kavaid ) Sarf ve nahiv olmak üzere iki kısma ayrılır.
Sarf Şekil bilgisi, Morfoloji: İstenilen manayı elde etmek için kelimenin aldığı şekillerden bahseden bilgi dalıdır. Sarf ilmi kelimenin isim ve fiil çeşitleriyle meşgul olur. Bir kelimenin bir şekilden diğer şekle konmasına tasrif (çekim ) adı verilir.
Fiillerin tasrifi maziden muzariye ondanda emre … nakille olur.
فرح sevindi يفرح sevinir افرح sevin
veya bir şahıstan diğer şahsa geçmekle olur: …فرحوا فرحا فرح
İsimlerin tasrifi ise tesniye ve ceme(çoğula) ismi tasgir(küçültme ismi) ismi mensuba nakille olur.
نهر ırmak نهران iki ırmak انهار ırmaklar نهير ırmakçık نهرى ırmaklı
Sarf ilmi Arapça’nın, Nahv (cümle kurma) ve sarf (kelime türetme) şeklindeki iki yarısının en önemli kısmıdır. Dolayısıyla, ister Arapça’nın cümle yapısıyla,isterse kelime türetimiyle meşgul olanlar herhangi bir biçimde bu ilme ihtiyaç duyarlar. Çünkü sarf, Arapça’nın mizanı yani ölçüsüdür. Öyleyse Nahv alimi, cümlenin genel oarak dil yapısını göz önüne alır.Sonra bu yapının ona yüklediği manaya yönelik parçalarını çözümler.Mesela:
‘’ إنمآ يخشي الله عبآده العلمآء‘’ ayetin de nahiv alimi (العلمآء ) kelimesinin fail (يخشي :fiilinin öznesi) ve ( الله ) Lafzının da Mef’ulün bih (nesne) olduğunu açıklar. Söz diziminde ise belağat tarafı,bu ayette failin fiilden hemen sonra getirilmeyip sona bırakıldığı konusunda önemli rol oynar.
Sarf alimi ise kelimeleri, yan yana dizilişine bakmaksızın tek tek ele alır ve yukarıdaki ayet hakkında ‘’ يخشي‘’ fiilini, illetli (içinde ا،و،ي harfleri bulunduran )bir fiildir’’ der ve elif’in nasıl illetli olduğunu açıklar, ‘’ يفعل‘’ vezni (ölçüsü) nde olduğunu söyler. Söz diziminin içerdiği anlamdaki görevine ve nahivcinin dikkat ettiği İ’rap harekelerine bakmaksızın, sonundaki Elif’in aslının ‘’ي‘’ ya da ”و ‘’ den mi dönüşmüş oduğundan bahseder.Çünkü kelimenin dizilişinden bahsetmek onun değil nahivcinin işidir.
Sarfın konusu, sahih yada illetli olması,ayrıca kök halinde veya türemiş olması vb. açılardan Arapça kelimelerdir. Sarf ilmini kurucusu Muaz b.Müslim el-Harra dır.Bir başka rivayette Hz.Ali’nin (r.a) olduğuda söylenir. Gayesi ise, Arapça’yı kelime yapısında çıkabilecek hatalardan korumakve imla kurallarına uymaktır. Sarf ilmi öğrenilmesi ‘’farz kifaye’’dir